Nauka czytania to jeden z najważniejszych etapów w rozwoju dziecka. Odpowiednio dobrane książki mogą nie tylko ułatwić ten proces, ale również sprawić, że stanie się on fascynującą przygodą. Wybór właściwych pozycji literackich powinien uwzględniać wiek, umiejętności oraz zainteresowania małego czytelnika. W tym artykule przedstawimy, jakie książki sprawdzą się najlepiej na poszczególnych etapach nauki czytania oraz jak efektywnie wspierać dziecko w rozwijaniu tej kluczowej umiejętności.
Dlaczego warto wspierać naukę czytania od najmłodszych lat?
Nauka czytania to proces, który rozpoczyna się znacznie wcześniej niż formalna edukacja szkolna. Już od pierwszych miesięcy życia dzieci oswajają się z książkami – początkowo jako przedmiotami do manipulowania, później jako źródłem obrazów i dźwięków, a w końcu – słów i fascynujących historii.
Badania pokazują, że dzieci, którym regularnie czyta się od najmłodszych lat, rozwijają bogatszy zasób słownictwa, lepszą koncentrację oraz wykazują większą gotowość do samodzielnej nauki czytania.
Wczesny kontakt z książkami buduje również pozytywne skojarzenia z czytaniem jako przyjemną aktywnością, co może zaprocentować w przyszłości trwałym zamiłowaniem do literatury. Kluczowe jest jednak poszanowanie indywidualnego tempa rozwoju – niektóre trzylatki mogą wykazywać zainteresowanie literami, podczas gdy inne zainteresują się nimi dopiero w wieku przedszkolnym.
Książki dla najmłodszych (0-3 lata) – pierwsze kroki w świecie literatury
Dla najmłodszych dzieci książka jest przede wszystkim przedmiotem do eksploracji. Na tym etapie doskonale sprawdzą się:
- Książki sensoryczne – wykonane z różnych materiałów, z elementami do dotykania, przesuwania czy odkrywania, które stymulują rozwój zmysłów dziecka
- Książki-zabawki – wodoodporne do kąpieli, z piszczałkami lub grzechotkami, łączące funkcję zabawy z pierwszym kontaktem z literaturą
- Kartonowe książeczki – z wyraźnymi, kolorowymi ilustracjami i minimalną ilością tekstu, odporne na intensywne użytkowanie
Choć trzylatek zazwyczaj nie czyta samodzielnie, to właśnie w tym wieku można wprowadzać pierwsze elementy nauki czytania poprzez:
- wspólne nazywanie przedmiotów na obrazkach
- wskazywanie liter, szczególnie tych, od których zaczyna się imię dziecka
- rymowanki i wierszyki, które rozwijają świadomość fonologiczną
Doskonałymi pozycjami dla tej grupy wiekowej są serie „Pucio” Marty Galewskiej-Kustry czy „Kicia Kocia” Anity Głowińskiej, które łączą proste teksty z atrakcyjnymi ilustracjami i opowiadają o codziennych sytuacjach bliskich doświadczeniom maluchów.
Książki dla przedszkolaków (4-6 lat) – przygotowanie do samodzielnego czytania
W wieku przedszkolnym dzieci zaczynają rozpoznawać litery i łączyć je w sylaby. To idealny moment, by wprowadzić:
- Elementarze i książki z prostymi wyrazami – specjalnie zaprojektowane do nauki czytania, z dużą czcionką i wyraźnym podziałem na sylaby, które umożliwiają dziecku pierwsze sukcesy w samodzielnym dekodowaniu słów
- Książki z serii „Czytam sobie” – podzielone na trzy poziomy trudności, dostosowane do umiejętności początkujących czytelników, z przemyślanym słownictwem i strukturą zdań
- Książki z okienkami i zagadkami – angażujące dziecko w interaktywną zabawę połączoną z nauką, które podtrzymują zainteresowanie i motywację
Doskonałą książką do nauki czytania dla 5-latka jest „Moje pierwsze literki” z serii „Akademia mądrego dziecka”, która w przyjazny sposób wprowadza dziecko w świat liter i słów. Dla sześciolatków sprawdzą się pozycje z pierwszego poziomu serii „Czytam sobie”, które zawierają proste teksty do samodzielnego czytania, wspierane odpowiednio dobranymi ilustracjami.
Nie należy wywierać presji na dziecko, aby nauczyło się czytać przed rozpoczęciem szkoły. Ważniejsze jest budowanie pozytywnego stosunku do książek i czytania jako przyjemnej aktywności.
Książki dla początkujących czytelników (7-8 lat) – pierwsze samodzielne lektury
Dzieci w wieku wczesnoszkolnym zazwyczaj opanowują już podstawy czytania i są gotowe na pierwsze samodzielne lektury. W tym okresie doskonale sprawdzą się:
- Książki z krótkimi rozdziałami – pozwalające na przeczytanie całości w krótkim czasie, co daje poczucie sukcesu i motywuje do dalszej lektury
- Serie z powtarzającymi się bohaterami – jak „Biuro detektywistyczne Lassego i Mai” Martina Widmarka czy „Magiczne drzewo” Andrzeja Maleszki, które budują przywiązanie do postaci i zachęcają do sięgnięcia po kolejne tomy
- Komiksy i książki bogato ilustrowane – gdzie obrazy wspierają zrozumienie tekstu i pomagają utrzymać zainteresowanie dziecka
Dla 7-latka do samodzielnego czytania świetnie sprawdzą się książki z serii „Już czytam” wydawnictwa Egmont, które mają przejrzysty układ tekstu i wspierające ilustracje. Ośmiolatkom można zaproponować serię „Detektyw Pozytywka” Grzegorza Kasdepke, która łączy zabawne historie z elementami logicznego myślenia i rozwiązywania zagadek.
Praktyczne wskazówki przy wyborze książek do nauki czytania
Wybierając książki do nauki czytania, warto zwrócić uwagę na kilka istotnych elementów:
- Odpowiednia czcionka – duża, wyraźna, z właściwymi odstępami między wyrazami i wierszami, najlepiej bezszeryfowa, która jest łatwiejsza do rozpoznania dla początkujących czytelników
- Ilość tekstu na stronie – dostosowana do możliwości percepcyjnych dziecka, stopniowo zwiększana wraz z rozwojem umiejętności
- Tematyka – zgodna z zainteresowaniami dziecka, co znacząco zwiększa motywację do czytania i przezwyciężania trudności
- Ilustracje – wspierające zrozumienie tekstu, ale nie dominujące nad nim, stanowiące wizualną podpowiedź dla czytelnika
- Podział na sylaby lub wyróżnienie trudniejszych wyrazów – szczególnie pomocne dla początkujących czytelników, ułatwiające dekodowanie dłuższych słów
Jak wspierać dziecko w nauce czytania?
Sama książka to dopiero początek – równie ważne jest to, w jaki sposób wspieramy dziecko w procesie nauki czytania:
- Czytajcie razem regularnie – nawet gdy dziecko już czyta samodzielnie, wspólne czytanie buduje pozytywne skojarzenia z książkami i wzmacnia więź
- Stosujcie naprzemienne czytanie – dziecko czyta fragment, potem dorosły, co zmniejsza zmęczenie i frustrację oraz modeluje prawidłową intonację i płynność
- Chwalcie postępy – nawet najmniejsze, koncentrując się na tym, co już się udaje, a nie na błędach i trudnościach
- Twórzcie przyjazne środowisko do czytania – wygodne miejsce, odpowiednia pora dnia, brak rozpraszaczy i elektronicznych urządzeń konkurujących o uwagę
Pamiętajmy, że nauka czytania to maraton, nie sprint. Każde dziecko przechodzi przez ten proces we własnym tempie, a naszym zadaniem jest zapewnić mu odpowiednie narzędzia i wsparcie, by mogło rozwijać tę umiejętność w sposób naturalny i przyjemny.
Najważniejszym celem nauki czytania nie jest szybkie opanowanie tej umiejętności, ale rozbudzenie w dziecku miłości do książek, która pozostanie z nim na całe życie.
Odpowiednio dobrane książki do nauki czytania, dostosowane do wieku i umiejętności dziecka, mogą znacząco ułatwić ten proces, czyniąc go jednocześnie fascynującą przygodą w świecie słów i wyobraźni. Obserwując zainteresowania dziecka i jego reakcje na różne typy książek, możemy stopniowo wprowadzać coraz bardziej złożone teksty, wspierając jego rozwój czytelniczy w sposób harmonijny i pełen radości.